Déclinaisons du grec ancien

Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.

Le grec ancien est une langue flexionnelle dans laquelle le « système nominal » (principalement les noms, les pronoms et les déterminants) est doté d'une morphologie riche.

On compte cinq cas en grec ancien, associés principalement aux fonctions suivantes :

On note l'absence d'ablatif (quand on se réfère au latin), dont les fonctions ont été principalement absorbées par le datif et le génitif.

Sommaire

[modifier] Article

Masculin Féminin Neutre
SINGULIER Nominatif τό
Accusatif τόν τήν τό
Génitif τοῦ τῆς τoῦ
Datif τῷ τῇ τῷ
PLURIEL Nominatif οἱ αἱ τά
Accusatif τoύς τάς τά
Génitif τῶν τῶν τῶν
Datif τoῖς ταῖς τoῖς
DUEL Nominatif τώ τώ τώ
Accusatif τώ τώ τώ
Génitif τοῖν τοῖν τοῖν
Datif τοῖν τοῖν τοῖν

[modifier] Adjectifs

[modifier] Noms

[modifier] Première declinaison

Fonction Noms en -η, ης Noms en -α, ας Cas
Sujet sg* Nominatif sg
Apostrophe sg Vocatif sg
C. d'objet sg -ην -αν Accusatif sg
C. du nom sg -ης -ας/ης** Génitif sg
C. d'objet second/indirect sg -ῃ -ᾳ/ῃ** Datif sg
Sujet duel* Nominatif pl
Apostrophe duel Vocatif duel
C. d'objet duel Accusatif duel
C. du nom duel -αιν -αιν Génitif duel
C. d'objet second/indirect duel -αιν -αιν Datif duel
Sujet pl* -αι -αι Nominatif pl
Apostrophe pl -αι -αι Vocatif pl
C. d'objet pl -ας -ας Accusatif pl
C. du nom pl -ων -ων Génitif pl
C. d'objet second/indirect pl -αις -αις Datif pl

* sg = singulier ; pl = pluriel ** Pour les noms féminins ne se terminant pas en "-ια" et "-ρα"

[modifier] Deuxième déclinaison

Fonction Noms en -ος, ου Cas
Sujet sg -ος Nominatif sg
Apostrophe sg Vocatif sg
C. d'objet sg -ον Accusatif sg
C. du nom sg -ου Génitif sg
C. d'objet second/indirect sg -ῳ Datif sg
Sujet duel Nominatif duel
Apostrophe duel Vocatif duel
C. d'objet duel Accusatif duel
C. du nom duel -οιν Génitif duel
C. d'objet second/indirect duel -οιν Datif duel
Sujet pl -οι Nominatif pl
Apostrophe pl -οι Vocatif pl
C. d'objet pl -ους Accusatif pl
C. du nom pl -ων Génitif pl
C. d'objet second/indirect pl -οις Datif pl

[modifier] Troisième déclinaison

Il existe plusieurs modèles pour la troisième déclinaison : κόραξ (et son pendant neutre, σῶμα) est le modèle le plus utilisé et cohabite avec les modèles πόλις/ἄστυ, βασιλεύς, βέλος, ἔδαφος et πατήρ. Par ailleurs il existe des noms qui échappent à ces modèles : ἀνήρ, βοῦς, γραῦς, ὕδωρ...

En règle générale, les terminaisons sont de la forme suivante :

Singulier Duel Pluriel
Nominatif / - -ες
Vocatif - -ες
Accusatif / -ας
Génitif -ος -οιν -ων
Datif -οιν -σι

La terminaison du datif pluriel provoque aisément des contractions.

Contractions
γ / κ / χ + σ ξ
β / π / φ + σ ψ
δ / τ / θ / ν / ντ + σ σ
voyelle + σ + voyelle effacement du σ

[modifier] Pronoms personnels

[modifier] Pronom de 3e personne

[modifier] Pronoms réfléchis

[modifier] Participe présent


Actif Moyen-passif
Masculin Féminin Neutre Masculin Féminin Neutre
sg.
Nominatif
λύων λύουσα λῦον λυόμενος λυομένη λυόμενον
Vocatif
λύων λύουσα λῦον λυόμενος λυομένη λυόμενον
Accusatif
λύοντα λύουσαν λῦον λυόμενον λυομένην λυόμενον
Génitif
λύοντος λυούσης λύοντος λυομένου λυομένης λυομένου
Datif
λύοντι λυούσῃ λύοντι λυομένῳ λυομένῃ λυομένῳ
pl.
Nominatif
λύοντες λύουσαι λύοντα λυόμενοι λυόμεναι λυόμενα
Vocatif
λύοντες λύουσαι λύοντα λυόμενοι λυόμεναι λυόμενα
Accusatif
λύοντας λυούσας λύοντα λυομένους λυομένας λυόμενα
Génitif
λυόντων λυουσῶν λυόντων λυομένων λυομένων λυομένων
Datif
λύουσι(ν) λυούσαις λύουσι(ν) λυομένοις λυομέναις λυομένοις
du.
N.V.A.
λύοντε λυούσα λύοντε λυομένω λυομενά λυομένω
G.D.
λυόντοιν λυούσαιν λυόντοιν λυομενοῖν λυομεναῖν λυομενοῖν


c nimpotre quoi ce tableau

[modifier] Adjectif numéral cardinal

Seuls les nombres un, deux, trois et quatre se déclinent ; les autres sont invariables.

εἷς - μία - ἕν (1) δύο (2) τρεῖς - τρία (3) τέτταρες - τέτταρα (4)
Singulier Duel Pluriel Pluriel
Masculin Féminin Neutre Les trois genres Masc.-Fém. Neutre Masc.-Fém. Neutre
Nominatif εἷς μία ἕν δύο τρεῖς τρία τέτταρες τέτταρα
Accusatif ἕνα μίαν ἕν δύο τρεῖς τρία τέτταρας τέτταρα
Génitif ἑνός μιᾶς ἑνός δυοῖν τριῶν τριῶν τεττάρων τεττάρων
Datif ἑνί μιᾷ ἑνί δυοῖν τρισί τρισί τέτταρσι τέτταρσι

Leurs composés (comme οὐδείς, οὐδεμία, οὐδέν) se déclinent de la même manière.

[modifier] Formations particulières

[modifier] Voir aussi

La Wikiversité possède des cours sur « Grec ancien/Cas ».
Autres langues