Système ISO de tolérances

Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.

Le système ISO de tolérances est un système qui permet définir les dimensions d'une pièce.

Ce système utilise :

  • Dimension nominale
  • Qualité des tolérances
  • Position des zones de tolérances
  • Unité métrique (cotes en millimètres (mm), tolérances en micromètres (µm), sauf contre-indications)

Pour mémoire : 1mm = 1000µm = 0.001m

Sommaire

[modifier] Qualité des tolérances

Il existe 18 qualités : IT 01, IT 0, IT 1, IT 2 … IT 15, IT 16 La tolérance la plus faible correspond à la qualité 01, et la forte correspond à la qualité 16.

La tolérance dépend de la dimension nominale, elle est proportionnelle par paliers. Il y a 13 paliers, de 0 à 500 mm.

Tolérances fondamentales (en µm) en fonction du palier (en mm)
Qualité 01 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
≤3 0,3 0,5 0,8 1,2 2 3 4 6 10 14 25 40 60 100 140 250 400 600
>3 à 6 0,4 0,6 1 1,5 2,5 4 5 8 12 18 30 48 75 120 180 300 480 750
>6 à 10 0,4 0,6 1 1,5 2,5 4 6 9 15 22 36 58 90 150 220 360 580 900
>10 à 18 0,5 0,8 1,2 2 3 5 8 11 18 27 43 70 110 180 270 430 700 1 100
>18 à 30 0,6 1 1,5 2,5 4 6 9 13 21 33 52 84 130 210 330 520 840 1 300
>30 à 50 0,6 1 1,5 2,5 4 7 11 16 25 39 62 100 160 250 390 620 1 000 1 600
>50 à 80 0,8 1,2 2 3 5 8 13 19 30 46 74 120 190 300 460 740 1 200 1 900
>80 à 120 1 1,5 2,5 4 6 10 15 22 35 54 87 140 220 350 540 870 1 400 2 200
>120 à 180 1,2 2 3,5 5 8 12 18 25 40 63 100 160 250 400 630 1 000 1 600 2 500
>180 à 250 2 3 4,5 7 10 14 20 29 46 72 115 185 290 460 720 1 150 1 850 2 900
>250 à 315 2,5 4 6 8 12 16 23 32 52 81 130 210 320 520 810 1 300 2 100 3 200
>315 à 400 3 5 7 9 13 18 25 36 57 89 140 230 360 570 890 1 400 2 300 3 600
>400 à 500 4 6 8 10 15 20 27 40 63 97 155 250 400 630 970 1 550 2 500 4 000

Les qualités 14, 15 et 16 ne sont prévues qu'au-delà de 1 mm

[modifier] Position des zones de tolérances

[modifier] Écarts fondamentaux des arbres

Écart supérieur « es »
Lettre a* b* c cd d e ef f fg g h
Qualité Toutes les qualités
*<=3 -270 -140 -60 -34 -20 -14 -10 -6 -4 -2 0
>3 à 6 -270 -140 -70 -46 -30 -20 -14 -10 -6 -4 0
>6 à 10 -280 -150 -80 -56 -40 -25 -18 -13 -8 -5 0
>10 à 14 -290 -150 -95 -50 -32 -16 -6 0
>14 à 18 -290 -150 -95 -50 -32 -16 -6 0
>18 à 24 -300 -160 -110 -65 -40 -20 -7 0
>24 à 30 -300 -160 -110 -65 -40 -20 -7 0
>30 à 40 -310 -170 -120 -80 -50 -25 -9 0
>40 à 50 -320 -180 -130 -80 -50 -25 -9 0
>50 à 65 -340 -190 -140 -100 -60 -30 -10 0
>65 à 80 -360 -200 -150 -100 -60 -30 -10 0
>80 à 100 -380 -220 -170 -120 -72 -36 -12 0
>100 à 120 -410 -240 -180 -120 -72 -36 -12 0
>120 à 140 -460 -260 -200 -145 -85 -43 -14 0
>140 à 160 -520 -280 -210 -145 -85 -43 -14 0
>160 à 180 -580 -310 -230 -145 -85 -43 -14 0
>180 à 200 -660 -340 -240 -170 -100 -50 -15 0
>200 à 225 -740 -380 -260 -170 -100 -50 -15 0
>225 à 250 -820 -420 -280 -170 -100 -50 -15 0
>250 à 280 -920 -480 -300 -190 -110 -56 -17 0
>280 à 315 -1 050 -540 -330 -190 -110 -56 -17 0
>315 à 355 -1 200 -600 -360 -210 -125 -62 -18 0
>355 à 400 -1 350 -680 -400 -210 -125 -62 -18 0
>400 à 450 -1 500 -760 -440 -230 -135 -68 -20 0
>450 à 500 -1 650 -840 -480 -230 -135 -68 -20 0

* a et b ne sont prévues que au-delà de 1 mm.

Écarts limites pour la lettre js** : j_s \to \pm \frac{IT}{2}

** Pour les qualités de 7 à 11, il faut arrondir la IT en µm (si la valeur est impaire, arrondir à la valeur paire immédiatement inférieure).

Écart inférieur « ei »
Lettre j k
Qualité 5 et 6 7 8 4 à 7 <=3
>7
*<=3 -2 -4 -6 0 0
>3 à 6 -2 -4 +1 0
>6 à 10 -2 -5 +1 0
>10 à 14 -3 -6 +1 0
>14 à 18 -3 -6 +1 0
>18 à 24 -4 -8 +2 0
>24 à 30 -4 -8 +2 0
>30 à 40 -5 -10 +2 0
>40 à 50 -5 -10 +2 0
>50 à 65 -7 -12 +2 0
>65 à 80 -7 -12 +2 0
>80 à 100 -9 -15 +3 0
>100 à 120 -9 -15 +3 0
>120 à 140 -11 -18 +3 0
>140 à 160 -11 -18 +3 0
>160 à 180 -11 -18 +3 0
>180 à 200 -13 -21 +4 0
>200 à 225 -13 -21 +4 0
>225 à 250 -13 -21 +4 0
>250 à 280 -16 -26 +4 0
>280 à 315 -16 -26 +4 0
>315 à 355 -18 -28 +4 0
>355 à 400 -18 -28 +4 0
>400 à 450 -20 -32 +5 0
>450 à 500 -20 -32 +5 0
Écart inférieur « ei »
Lettre m n p r s t u v x y z za zb zc
Qualité Toutes les qualités
*<=3 +2 +4 +6 +10 +14 +18 +20 +26 +32 +40 +60
>3 à 6 +4 +8 +12 +15 +19 +23 +28 +35 +42 +50 +80
>6 à 10 +6 +10 +15 +19 +23 +28 +34 +42 +52 +67 +97
>10 à 14 +7 +12 +18 +23 +28 +33 +40 +50 +64 +90 +130
>14 à 18 +7 +12 +18 +23 +28 +33 +39 +45 +60 +77 +108 +150
>18 à 24 +8 +15 +22 +28 +35 +41 +47 +54 +63 +73 +98 +136 +188
>24 à 30 +8 +15 +22 +28 +35 +41 +48 +55 +64 +75 +88 +118 +160 +218
>30 à 40 +9 +17 +26 +34 +43 +48 +60 +68 +80 +94 +112 +148 +200 +274
>40 à 50 +9 +17 +26 +34 +43 +54 +70 +81 +97 +114 +136 +180 +242 +325
>50 à 65 +11 +20 +32 +41 +53 +66 +87 +102 +122 +144 +172 +226 +300 +405
>65 à 80 +11 +20 +32 +43 +59 +75 +102 +120 +146 +174 +210 +274 +360 +480
>80 à 100 +13 +23 +37 +51 +71 +91 +124 +146 +178 +214 +258 +335 +445 +585
>100 à 120 +13 +23 +37 +54 +79 +104 +144 +172 +210 +254 +310 +400 +525 +690
>120 à 140 +15 +27 +43 +63 +92 +122 +170 +202 +248 +300 +365 +470 +620 +800
>140 à 160 +15 +27 +43 +65 +100 +134 +190 +228 +280 +340 +415 +535 +700 +900
>160 à 180 +15 +27 +43 +68 +108 +146 +210 +252 +310 +380 +465 +600 +780 +1 000
>180 à 200 +17 +31 +50 +77 +122 +166 +236 +284 +350 +425 +520 +670 +880 +1 150
>200 à 225 +17 +31 +50 +80 +130 +180 +258 +310 +385 +470 +575 +740 +960 +1 250
>225 à 250 +17 +31 +50 +84 +140 +196 +284 +340 +425 +520 +640 +820 +1 050 +1 350
>250 à 280 +20 +34 +56 +94 +158 +218 +315 +385 +475 +580 +710 +920 +1 200 + 1 550
>280 à 315 +20 +34 +56 +98 +170 +240 +350 +425 +525 +650 +790 +1 000 +1 300 +1 700
>315 à 355 +21 +37 +62 +108 +190 +268 +390 +475 +590 +730 +900 +1 150 +1 500 +1 900
>355 à 400 +21 +37 +62 +114 +208 +294 +435 +530 +660 +820 +1 000 +1 300 +1 650 +2 100
>400 à 450 +23 +40 +68 +126 +232 +330 +490 +595 +740 +920 +1 100 +1 450 +1 850 +2 400
>450 à 500 +23 +40 +68 +132 +252 +360 +540 +660 +820 +1 000 +1 250 +1 600 +2 100 +2 600

[modifier] Écarts fondamentaux des alésages

Écart inférieur « EI »
Lettre A* B* C CD D E EF F FG G H
Qualité Toutes les qualités
*<=3 +270 +140 +60 +34 +20 +14 +10 +6 +4 +2 0
>3 à 6 +270 +140 +70 +46 +30 +20 +14 +10 +6 +4 0
>6 à 10 +280 +150 +80 +56 +40 +25 +18 +13 +8 +5 0
>10 à 14 +290 +150 +95 +50 +32 +16 +6 0
>14 à 18 +290 +150 +95 +50 +32 +16 +6 0
>18 à 24 +300 +160 +110 +65 +40 +20 +7 0
>24 à 30 +300 +160 +110 +65 +40 +20 +7 0
>30 à 40 +310 +170 +120 +80 +50 +25 +9 0
>40 à 50 +320 +180 +130 +80 +50 +25 +9 0
>50 à 65 +340 +190 +140 +100 +60 +30 +10 0
>65 à 80 +360 +200 +150 +100 +60 +30 +10 0
>80 à 100 +380 +220 +170 +120 +72 +36 +12 0
>100 à 120 +410 +240 +180 +120 +72 +36 +12 0
>120 à 140 +460 +260 +200 +145 +85 +43 +14 0
>140 à 160 +520 +280 +210 +145 +85 +43 +14 0
>160 à 180 +580 +310 +230 +145 +85 +43 +14 0
>180 à 200 +660 +340 +240 +170 +100 +50 +15 0
>200 à 225 +740 +380 +260 +170 +100 +50 +15 0
>225 à 250 +820 +420 +280 +170 +100 +50 +15 0
>250 à 280 +920 +480 +300 +190 +110 +56 +17 0
>280 à 315 +1 050 +540 +330 +190 +110 +56 +17 0
>315 à 355 +1 200 +600 +360 +210 +125 +62 +18 0
>355 à 400 +1 350 +680 +400 +210 +125 +62 +18 0
>400 à 450 +1 500 +760 +440 +230 +135 +68 +20 0
>450 à 500 +1 650 +840 +480 +230 +135 +68 +20 0

* A et B ne sont prévues que au-delà de 1 mm.

Écarts limites pour la lettre Js** : J_s \to \pm \frac{IT}{2}

** Pour les qualités de 7 à 11, il faut arrondir la IT en µm (si la valeur est impaire, arrondir à la valeur paire immédiatement inférieure).

Écart supérieur « ES »
Lettre J K M N
Qualité 6 7 8 <=8 >8 <=8 >8 <=8 >8*
*<=3 +2 +4 +6 0 0 −2 −2 −4 −4
>3 à 6 +5 +6 +10 −1+Δ 0 −4+Δ −4 −8+Δ 0
>6 à 10 +5 +8 +12 −1+Δ 0 −6+Δ −6 −10+Δ 0
>10 à 14 +6 +10 +15 −1+Δ 0 −7+Δ −7 −12+Δ 0
>14 à 18 +6 +10 +15 −1+Δ 0 −7+Δ −7 −12+Δ 0
>18 à 24 +8 +12 +20 −2+Δ 0 −8+Δ −8 −15+Δ 0
>24 à 30 +8 +12 +20 −2+Δ 0 −8+Δ −8 −15+Δ 0
>30 à 40 +10 +14 +24 −2+Δ 0 −9+Δ −9 −17+Δ 0
>40 à 50 +10 +14 +24 −2+Δ 0 −9+Δ −9 −17+Δ 0
>50 à 65 +13 +18 +28 −2+Δ 0 −11+Δ −11 −20+Δ 0
>65 à 80 +13 +18 +28 −2+Δ 0 −11+Δ −11 −20+Δ 0
>80 à 100 +16 +22 +34 −3+Δ 0 −13+Δ −13 −23+Δ 0
>100 à 120 +16 +22 +34 −3+Δ 0 −13+Δ −13 −23+Δ 0
>120 à 140 +18 +26 +41 −3+Δ 0 −15+Δ −15 −27+Δ 0
>140 à 160 +18 +26 +41 −3+Δ 0 −15+Δ −15 −27+Δ 0
>160 à 180 +18 +26 +41 −3+Δ 0 −15+Δ −15 −27+Δ 0
>180 à 200 +22 +30 +47 −4+Δ 0 −17+Δ −17 −31+Δ 0
>200 à 225 +22 +30 +47 −4+Δ 0 −17+Δ −17 −31+Δ 0
>225 à 250 +22 +30 +47 −4+Δ 0 −17+Δ −17 −31+Δ 0
>250 à 280 +25 +36 +55 −4+Δ 0 −20+Δ*** −20 −34+Δ 0
>280 à 315 +25 +36 +55 −4+Δ 0 −20+Δ*** −20 −34+Δ 0
>315 à 355 +29 +39 +60 −4+Δ 0 −21+Δ −21 −37+Δ 0
>355 à 400 +29 +39 +60 −4+Δ 0 −21+Δ −21 −37+Δ 0
>400 à 450 +33 +43 +66 −5+Δ 0 −23+Δ −23 −40+Δ 0
>450 à 500 +33 +43 +66 −5+Δ 0 −23+Δ −23 −40+Δ 0

* N pour les qualités supérieur à 8 n'est prévue que au-delà de 1 mm.
*** Exception : pour M6 (uniquement) de >250 à 315, au lieu de -11, ES = -9.

Pour les lettres de P à ZC, avec une qualité inférieur ou égal à 7 (<=7) : même écart, augmenté de Δ, que pour les qualités >7

Écart supérieur « ES »
Lettre P R S T U V X Y Z ZA ZB ZC
Qualité >7
*<=3 −6 −10 −14 −18 −20 −26 −32 −40 −60
>3 à 6 −12 −15 −19 −23 −28 −35 −42 −50 −80
>6 à 10 −15 −19 −23 −28 −34 −42 −52 −67 −97
>10 à 14 −18 −23 −28 −33 −40 −50 −64 −90 −130
>14 à 18 −18 −23 −28 −33 −39 −45 −60 −77 −108 −150
>18 à 24 −22 −28 −35 −41 −47 −54 −63 −73 −98 −136 −188
>24 à 30 −22 −28 −35 −41 −48 −55 −64 −75 −88 −118 −160 −218
>30 à 40 −26 −34 −43 −48 −60 −68 −80 −94 −112 −148 −200 −274
>40 à 50 −26 −34 −43 −54 −70 −81 −97 −114 −136 −180 −242 −325
>50 à 65 −32 −41 −53 −66 −87 −102 −122 −144 −172 −226 −300 −405
>65 à 80 −32 −43 −59 −75 −102 −120 −146 −174 −210 −274 −360 −480
>80 à 100 −37 −51 −71 −91 −124 −146 −178 −214 −258 −335 −445 −585
>100 à 120 −37 −54 −79 −104 −144 −172 −210 −254 −310 −400 −525 −690
>120 à 140 −43 −63 −92 −122 −170 −202 −248 −300 −365 −470 −620 −800
>140 à 160 −43 −65 −100 −134 −190 −228 −280 −340 −415 −535 −700 −900
>160 à 180 −43 −68 −108 −146 −210 −252 −310 −380 −465 −600 −780 −1 000
>180 à 200 −50 −77 −122 −166 −236 −284 −350 −425 −520 −670 −880 −1 150
>200 à 225 −50 −80 −130 −180 −258 −310 −385 −470 −575 −740 −960 −1 250
>225 à 250 −50 −84 −140 −196 −284 −340 −425 −520 −640 −820 −1 050 −1 350
>250 à 280 −56 −94 −158 −218 −315 −385 −475 −580 −710 −920 −1 200 − 1 550
>280 à 315 −56 −98 −170 −240 −350 −425 −525 −650 −790 −1 000 −1 300 −1 700
>315 à 355 −62 −108 −190 −268 −390 −475 −590 −730 −900 −1 150 −1 500 −1 900
>355 à 400 −62 −114 −208 −294 −435 −530 −660 −820 −1 000 −1 300 −1 650 −2 100
>400 à 450 −68 −126 −232 −330 −490 −595 −740 −920 −1 100 −1 450 −1 850 −2 400
>450 à 500 −68 −132 −252 −360 −540 −660 −820 −1 000 −1 250 −1 600 −2 100 −2 600
Δ en micromètres
Qualité 3 4 5 6 7 8
*<=3 0 0
>3 à 6 1 1,5 1 3 4 6
>6 à 10 1 1,5 2 3 6 7
>10 à 14 1 2 3 3 7 9
>14 à 18 1 2 3 3 7 9
>18 à 24 1,5 2 3 4 8 12
>24 à 30 1,5 2 3 4 8 12
>30 à 40 1,5 3 4 5 9 14
>40 à 50 1,5 3 4 5 9 14
>50 à 65 2 3 5 6 11 16
>65 à 80 2 3 5 6 11 16
>80 à 100 2 4 5 7 13 19
>100 à 120 2 4 5 7 13 19
>120 à 140 3 4 6 7 15 23
>140 à 160 3 4 6 7 15 23
>160 à 180 3 4 6 7 15 23
>180 à 200 3 4 6 9 17 26
>200 à 225 3 4 6 9 17 26
>225 à 250 3 4 6 9 17 26
>250 à 280 4 4 7 9 20 29
>280 à 315 4 4 7 9 20 29
>315 à 355 4 5 7 11 21 32
>355 à 400 4 5 7 11 21 32
>400 à 450 5 5 7 13 23 34
>450 à 500 5 5 7 13 23 34

[modifier] Voir aussi